Περί του, πόσην τιμήν εχει η ταπεινοφροσύνη, καί πόσον ο βαθμός αυτης ειναι ανώτερος. του αγίου ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

ΘΕΛΩ ν΄ ανοίξω τό στόμα μου, ω αδελφοί, καί νά ομιλήσω περί της υψηλης υποθέσεως της ταπεινοφροσύνης· αλλά φοβουμαι, ως φοβειται εκεινος, οστις μέλλει νά ομιλήση περί Θεου δι΄ ανθρωπίνων συλλογισμων· καθότι η ταπεινοφροσύνη ειναι στολή της θεότητος· επειδή ο υιός καί λόγος του Θεου καί πατρός ενανθρωπήσας επί της γης, αυτήν ενεδύθη, καί συνανεστράφη μεθ΄ ημων· καί πας οστις ενδυθη αυτήν, αυτός τη αληθεία ομοιουται εκείνω, οστις κατέβη εκ του ιδίου υψους, καί εσκέπασε τήν ιδίαν αυτου δόξαν καί μεγαλωσύνην διά της ταπεινοφροσύνης, ινα μή η κτίσις καταφλεχθη, βλέπουσα τήν φύσιν της αυτου θεότητος· διότι η κτίσις δέν ηδύνατο νά ιδη αυτόν, εάν δέν ελάμβανε μέρος εξ αυτης, αλλ΄ ουτε ν΄ ακούση τούς λόγους αυτου πρόσωπον πρός πρόσωπον· καθότι ουδέ οι υιοί του Ισραήλ ηδυνήθησαν ν΄ ακούσωσι τήν φωνήν αυτου, οταν εκ της νεφέλης ελάλησε πρός αυτούς· διά τουτο ελεγον πρός τόν Μωϋσην, ας λαλήση μετά σου ο Θεός, καί σύ ειπέ πρός ημας τούς λόγους αυτου, καί ας μή λαλήση πρός ημας, ινα μή αποθάνωμεν.

Πως λοιπόν η κτίσις ηδύνατο νά ιδη τήν θείαν φύσιν; διότι τόσον φοβερά υπηρχεν η θεωρία του Θεου, ωστε ο μεσίτης Μωϋσης ελεγεν, οτι εμφοβός ειμι καί εντρομος· επειδή οταν εφάνη επί του ορους Σινα η δόξα αυτου, ολον τό ορος εκαπνίζετο, καί ετρεμεν από τόν φόβον, ωστε καί τά θηρία, τά οποια επλησίαζον εις τά κατώτερα μέρη του ορους, απέθνησκον· ο δέ λαός των Εβραίων, καθαρίσας εαυτόν κατά τήν εντολήν του Μωϋσέως τρείς ημέρας, προετοιμάσθη, ινα γίνη αξιος ακουσαι τήν φωνήν του Θεου, καί νά ιδη τήν θεωρίαν αυτου· αλλ΄ οταν εφθασεν ο καιρός, δέν ηδυνήθη νά δεχθη τήν θεωρίαν του φωτός αυτου, καί τήν σφοδρότητα της φωνης των βροντων. Ηδη ομως εξέχεε τήν χάριν αυτου εις τόν κόσμον διά της ιδίας αυτου παρουσίας, χωρίς νά κατέλθη εις τήν γην μετά σεισμου, καί πυρός καί φωνης φοβερας, αλλ΄ ως βροχή επί πόκον, καί ως η σταγών η στάζουσα επί τήν γην μεθ΄ απλότητος, καί δι΄ αλλης μορφης εφάνη συναναστρεφόμενος μεθ΄ ημων, καλύψας διά του καταπετάσματος της σαρκός τήν εαυτου μεγαλωσύνην, τό οποιον κατεσκεύασεν εις εαυτόν τό θειον αυτου νευμα εκ του κόλπου της παρθένου καί Θεοτόκου Μαρίας, οπως, βλέποντες αυτόν, οντα εκ του γένους ημων, μή ταραχθωμεν εκ της θεωρίας αυτου. Διά τουτο λοιπόν πας οστις φορέση τήν στολήν, τήν οποίαν ενεδύθη ο κτίστης εις εκεινο τό σωμα, αυτόν τόν Χριστόν ενδύεται· καθότι επεθύμησε νά ενδύση τόν εσω ανθρωπο τήν ομοίωσιν του Χριστου, δι΄ ης εφάνη εις τήν κτίσιν αυτου, καί δι΄ αυτης εισέτι φαίνεται εις τούς εαυτου δούλους, καί αντί του ενδύματος της εξωτερικης τιμης καί δόξης εκοσμήθη δι΄ αυτης. Διά τουτο καί η χοϊκή κτίσις, οταν βλέπη πάντα ανθρωπον, ενδεδυμένον τουτο τό ομοίωμα, προσκυνει αυτόν πρός τιμήν του ιδίου αυτης δεσπότου, τόν οποιον ειδεν ενδεδυμένον αυτήν, καί συναναστρεφόμενον μετ΄ αυτης· διότι ποία κτίσις δέν ευλαβειται τήν θεωρίαν του ταπεινόφρονος; αλλ΄ εως οτου αποκαλυφθη η δόξα της ταπεινοφροσύνης εις πάντας, υπηρχεν ευκαταφρόνητος η θεωρία αυτης, καίτοι ητο πλήρεις αγιότητος· ηδη ομως ελαμψεν η μεγαλωσύνη αυτης εις τά ομματα του κόσμου, καί πας ανθρωπος τιμα αυτήν, οπου καί αν φανη· καί διά τούτου του μεσίτου ηξιώθη η κτίσις νά δεχθη τήν θεωρίαν του ιδίου αυτης κτίστου καί δημιουργου. Διά τουτο ουδέ οι εχθροί της αληθείας δύνανται νά καταφρονήσωσιν αυτήν, εάν καί υπάρχη πτωχότερος εκεινος, οστις απέκτησεν αυτήν, αλλά τιμαται δι΄ αυτης ως νά φορη στέφανον καί πορφύραν.

Τόν ταπεινόφρονα ανθρωπον ουδείς μισει ποτέ, ουδέ επιπλήττει, ουδέ καταφρονει· επειδή αγαπα αυτόν ο δεσπότης αυτου, καί διά τουτο αγαπαται παρά πάντων. Αυτός αγαπα ολους επίσης, καί ολοι αγαπωσιν αυτόν· ολοι επιθυμουσιν αυτόν, καί εις πάντα τόπον, οπου πλησιάσει, ως αγγελον φωτός βλέπουσιν αυτόν, καί προσφέρουσιν αυτω ιδιαιτέραν τιμήν· καί οταν λαλήση, ο σοφός καί ο διδάσκαλος σιωπωσιν εμπροσθεν αυτου, καί ολων των ανθρώπων οι οφθαλμοί προσέχουσιν εις τό στόμα αυτου, καί πας ανθρωπος ακούει τούς λόγους αυτου, καί δέχεται αυτούς ως λόγους Θεου· η βραχυλογία αυτου ειναι ως οι απειροι λόγοι των σοφων· οι λόγοι αυτου ειναι γλυκεις εις τήν ακοήν των σοφων υπέρ μέλι καί κηρίον, καί παρά πάντων ως Θεός θεωρειται, καν ιδιώτης υπάρχη καί αμαθής κατά τούς λόγους, καί κατά τήν θεωρίαν ευκαταφρόνητος καί ευτελής.

Οστις λαλει καταφρονητικως κατά του ταπεινόφρονος καί δέν λογίζεται αυτόν ως ζωντα ανθρωπον, αυτός ανοίγει τό στόμα αυτου, καί βλασφημει κατά του Θεου· αλλ΄ οσον καταφρονειται αφ΄ ολης της κτίσεως, η τιμή αυτου διαμένει πάντοτε καί πανταχου. Πλησιάζει ο ταπεινόφρων εις τά φθοροποιά θηρία, καί αμα ειδωσιν αυτόν, αμέσως ημερουται η αγριότης αυτων, καί πλησιάζουσιν αυτόν ως δεσπότην αυτων, καί κινουσι τάς κεφαλάς, καί λείχουσι τάς χειρας καί τούς πόδας αυτου· διότι οσφραίνονται εκείνην τήν ευωδίαν, τήν οποίαν εξέπεμπεν ο Αδάμ πρό της παραβάσεως, καί οπερ ελήφθη τότε εξ ημων, πάλιν ο Ιησους Χριστός διά της παρουσίας αυτου ανανέωσε καί εδωκεν αυτό εις ημας, καί εμύρισε τήν ευωδίαν του γένους των ανθρώπων.

Πλησιάζει δέ πάλιν ο ταπεινόφρων εις τά θανατηφόρα ερπετά, καί αμα αισθανθωσι τήν χειρα αυτου επάνω εις τά σώματα αυτων, παύει ευθύς η οξύτης καί η σκληρότης της θανατηφόρου αυτων πικρότητος, καί ψιλαφωνται υπ΄ αυτου ως ακρίδες. Πλησιάζει εις τούς ανθρώπους, καί προσέχουσιν εις αυτόν ως εις τόν Κύριον· καί τί λέγω ανθρώπους; αλλά καί οι δαίμονες μεθ΄ ολης αυτων της σφοδρότητος καί της πικρίας, καί μεθ΄ ολης της μεγαλαυχίας αυτων καί του φρονήματος, οταν πλησιάσωσιν εις τόν ταπεινόφρονα, γίνονται ως χους, καί μαραίνεται ολη αυτων η κακία, καί καταστρέφονται απασαι αυτων αι μηχαναί, καί τά πανουργεύματα αυτων μένουσιν ανενέργητα.

Μέχρι τουδε λοιπόν εδείξαμεν τό μεγαλειον της τιμης, τήν οποίαν ελαβε παρά Θεου η ταπεινοφροσύνη, καί τήν δύναμιν, ητις υπάρχει κεκρυμμένη εις αυτήν· εφεξης δέ θέλομεν δείξει, τί εστιν αυτη η ταπείνωσις, καί πότε ο ανθρωπος αξιουται νά δεχθη αυτήν τελείως. Ας κάμωμεν δέ διαφοράν μεταξύ του ταπεινόφρονος καί του αξιωθέντος της αληθους ταπεινοφροσύνης.

Η ταπείνωσις ειναι κρυπτή τις δύναμις, τήν οποίαν δέχονται οι τέλειοι αγιοι μετά τό τέλος πάσης της εαυτων πολιτείας· καί δέν δίδεται η δύναμις αυτη εις αλλον, παρά μόνον εις τούς τελείους κατά τήν αρετήν διά της δυνάμεως της θείας χάριτος· διότι η αρετή περιλαμβάνει εις εαυτήν τά πάντα· διά τουτο δέν δύναταί τις εκαστον ανθρωπον, απλως καί ως ετυχε, νά ονομάζη ταπεινόφρονα, αλλά μόνον εκείνους, οιτινες εγένοντο αξιοι ταύτης της τάξεως, περί της οποίας ειπομεν.

Οχι πας οστις εκ φύσεως υπάρχει κόσμιος καί ησύχιος, η φρόνιμος καί πραος, εφθασεν ο#υτος καί εις τόν βαθμόν της ταπεινοφροσύνης· αλλά ταπεινόφρων εν αληθεία ειναι καί λέγεται εκεινος, οστις εχει εις τό κρυπτόν αξιόν τι υπερηφανείας, καί δέν υπερηφανεύεται, αλλ΄ ως χουν θεωρει τό χάρισμα, τό οποιον εχει κρυπτως· αλλ΄ ουτε εκεινον ονομάζομεν ταπεινόφρονα, οστις διά της ενθυμήσεως των αμαρτημάτων αυτου συντρίβει τήν εαυτου καρδίαν, καί δέν αφίνει τόν νουν αυτου νά υπερηφανεύηται, καί ταπεινοφρονει, αν καί τουτο τό ειδος της ταπεινοφροσύνης ηναι επαινετόν· αλλ΄ επειδή εισέτι εχει τόν λογισμόν της υπερηφανείας, δέν απέκτησε τήν τελείαν ταπείνωσιν, αλλά προσπαθει διά μηχανημάτων νά προσλάβη αυτήν εις εαυτόν· καί ιδού δέν εχει αυτήν εισέτι, αλλά θέλει αυτήν, καί επομένως η ταπεινοφροσύνη δέν ειναι εισέτι ιδική του. Τέλειος δέ ταπεινόφρων ειναι εκεινος, οστις δέν χρειάζεται νά μηχαναται καί νά εφευρίσκη διά του νοός αυτου αιτίας, ινα ταπεινοφρονη, αλλά κατά πάντα τελείως καί φυσικως απέκτησεν αυτήν ανευ κόπου, καί εδέχθη αυτήν εις εαυτόν ως μέγα τι χάρισμα, τό οποιον υπερέχει πασαν τήν κτίσιν, αλλ΄ αυτός θεωρει εαυτόν ως αμαρτωλόν, καί ευτελη καί ευκαταφρόνητον· καί καθώς εκεινος, οστις εισηλθε μετά πάσης ακριβείας εις τά μυστήρια ολων των πνευματικων φύσεων, καί υπάρχει τέλειος κατά τήν σοφίαν ολης της κτίσεως, λογίζεται ομως εαυτόν, οτι δέν γνωρίζει τίποτα, ουτω καί αυτός δέν ταπεινοφρονει διά μηχανημάτων καί αιτιων, αλλ΄ ανευ τινός βίας υπάρχει πραγματικως ταπεινός κατά τήν καρδίαν.

Αλλ΄ αρά γε ειναι δυνατόν ποτέ νά γίνη ο ανθρωπος τόσον ταπεινός, καί νά μεταβάλλη τόσον τήν εαυτου φύσιν, η οχι;

Μή διστάσης ποσως· καθότι η δύναμις, τήν οποίαν ελαβεν εκ των μυστηρίων, τελειοι πάντα εις αυτόν, καθόσον η δύναμις αυτη εισχωρει εις τήν εργασίαν πάσης αρετης. Ταύτην τήν δύναμιν εδέχθησαν οι μακάριοι απόστολοι εν ειδει πυρός· διά τουτο παρήγγειλεν αυτοις ο Σωτήρ νά μή αναχωρήσωσιν εκ της Ιερουσαλήμ, εως οτου ηθελον λάβει δύναμιν εξ υψους· καί Ιερουσαλήμ μέν ειναι αυτή η αρετή, δύναμις δέ εξ υψους η ταπεινοφροσύνη, ητις δίδεται διά του παρακλήτου, οπερ ερμηνεύεται πνευμα παρακλήσεως· καί τουτο ειναι εκεινο τό οποιον ελέχθη εις τήν θείαν γραφήν περί αυτου, οτι τά μυστήρια εις τούς ταπεινόφρονας αποκαλύπτονται. Τούτου δέ του πνεύματος των αποκαλύψεων, τό οποιον δεικνύει τά μυστήρια, μόνον οι ταπεινόφρονες αξιουνται νά δεχθωσι, καί διά τουτο τινές των αγίων ειπον, οτι η ταπείνωσις τελειοι τήν ψυχήν διά των θείων θεωριων. Ας μή τολμήση λοιπόν ουδείς των ανθρώπων νά φαντασθη, οτι εφθασε τό μέτρον της ταπεινοφροσύνης δι΄ ενός κατανυκτικου λογισμου, οστις επηλθεν εις αυτόν κατά τινα περίστασιν, η δι΄ ολίγων δακρύων, εξελθόντων εξ αυτου, η δι΄ ενός καλου χαρίσματος, οπερ εχει φυσικως η απέκτησε διά της βίας, (διότι εκεινο τό οποιον υπάρχει πλήρωμα ολων των μυστηρίων, ειναι καί φύλαξ πασων των αρετων), καί οτι δι΄ ολίγων κόπων απέκτησε πάντα ταυτα τά καλά, τά οποια αναφέρομεν ανωτέρω περί τούτου του χαρίσματος.

Αλλ΄ εάν τις ενίκησεν ολα τά πονηρά πνεύματα, καί δέν διέφυγεν αυτω κανέν εργον εκ πάσης αρετης, οπερ νά μή επραξε, η νά μή απέκτησε· καί εάν ενίκησε καί υπέταξε τά οχυρώματα πάντων των εχθρων δαιμόνων, καί επειτα ησθάνθη εις εαυτόν, οτι ελαβε τουτο τό χάρισμα της ταπεινώσεως, οταν τό αγιον πνευμα συμμαρτυρη μετά του ιδίου πνεύματος κατά τόν λόγον του αποστόλου Παύλου, τότε αυτό βεβαίως ειναι η τελειότης της ταπεινοφροσύνης, καί μακάριος εκεινος, οστις απέκτησεν αυτήν· διότι κατά πασαν ωραν ασπάζεται τόν κόλπον του Ιησου Χριστου, καί εναγκαλίζεται αυτόν νοερως.

Εάν δέ τυχόν ερωτήση τις, τί νά πράξω; πως ν΄ αποκτήσω τήν ταπεινοφροσύνην; διά τίνος τρόπου νά γίνω αξιος νά δεχθω αυτήν; Ιδού εγώ βιάζω εμαυτόν, καί οταν νομίσω, οτι απέκτησα αυτήν, βλέπω, οτι ενάντιοι εις αυτήν λογισμοί περιστρέφονται εντός της καρδίας μου, καί εντευθεν πίπτω πάλιν εις απόγνωσιν.

Πρός τουτον τόν ερωτωντα θέλει αποκριθη αυτή η ταπεινοφροσύνη ουτως· ειναι αρκετόν εις τόν μαθητήν νά γίνη κατά τήν μάθησιν ομοιος μέ τόν διδάσκαλον, καί εις τόν δουλον νά γίνη ομοιος μέ τόν κύριον αυτου. Βλέπε εκεινον, οστις ωρισεν αυτήν, καί δωρειται αυτό τό χάρισμα, διά τίνος τρόπου απέκτησεν αυτήν· γίνου λοιπόν καί σύ ομοιος μέ αυτόν, καί θέλεις ευρει αυτήν· διότι αυτός ο ιδιος ειπεν, ερχεται ο αρχων του κόσμου τούτου εις τήν ωραν του θανάτου παντός ανθρώπου, καί εις εμέ ευρίσκει ουδέν. Βλέπεις, πως διά της τελειότητος πασων των αρετων δυνατόν ν΄ αποκτήση τις τήν ταπείνωσιν; Ας ζηλώσωμεν λοιπόν αυτόν, οστις ειπε ταυτα. Καί πάλιν ειπεν, αι αλώπεκες εχουσι φωλεάς, καί τά πετεινά του ουρανου κατοικήσεις, αλλ΄ ο υιός του ανθρώπου δέν εχει που νά κλίνη τήν κεφαλήν· καί ποιος; ο ποιητής του τε ορατου καί αοράτου κόσμου, οστις εχει καί απολαμβάνει δόξαν καί τιμήν καί προσκύνησιν παρά πάντων των αγίων (οιτινες εγένοντο τέλειοι εις τήν αρετήν, καί ηγίασαν καί ετελειώθησαν από Αδάμ μέχρι της σήμερον,) μετά του ανάρχου αυτου πατρός, του αποστείλαντος αυτόν εις τόν κόσμον, καί μετά του αγίου καί ζωοποιου πνεύματος νυν, καί αεί, καί εις τούς αιωνας των αιώνων. Αμήν.