Περί του, υπό τίνος ωφελειται ο ανθρωπος νά πλησιάση διά της καρδίας αυτου εις τόν Θεόν· καί τίς ειναι η αληθής αιτία, ητις πλησιάζει κρυπτως εις αυτόν τήν βοήθειαν του Θεου, καί ποία πάλιν ειναι η αιτία η φέρουσα τόν ανθρωπον εις τήν ταπείνωσιν. ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ λογος ΚΆ

ΜΑΚΑΡΙΟΣ ο ανθρωπος εκεινος, οστις εγνώρισε τήν ιδίαν αυτου ασθένειαν· καθότι η τοιαύτη γνωσις γίνεται εις αυτόν θεμέλιον, καί ρίζα καί αρχή πάσης αρετης καί αγαθωσύνης· επειδή οταν μάθη τις, καί αισθανθη αληθως τήν εαυτου ασθένειαν, τότε περισφύγγει τήν ψυχήν αυτου εκ της μαλθακότητος, της σκοτιζούσης τήν γνωσιν, καί θησαυρίζει εις εαυτόν παραφυλακήν. Αλλ΄ ουδείς δύναται νά αισθανθη τήν ιδίαν αυτου ασθένειαν, εάν δέν παραχωρηθη μικρόν υπό του Θεου νά εμπέση εις πειρασμούς, η σωματικούς, η ψυχικούς· διότι τότε ο ανθρωπος, συγκρίνων τήν εαυτου ασθένειαν μέ τήν βοήθεια του Θεου, θέλει γνωρίσει εκ τούτου τήν ιδίαν αυτου αδυναμίαν, καί τήν μεγαλωσύνην της του Θεου βοηθείας. Οταν δέ πάλιν στοχασθη τό πληθος των εαυτου μηχανημάτων, καί τήν παραφυλακήν, καί τήν εγκράτειαν, καί τήν σκέπην καί περίφραξιν της ψυχης αυτου, διά των οποίων ελπίζει νά ευρη εις αυτήν πεποίθησιν, καί δέν ευρίσκει, η εάν η καρδία αυτου δέν εχει γαλήνην καί ησυχίαν εκ του φόβου καί του τρόμου, ας γνωρίση τότε, οτι ο#υτος ο φόβος της καρδίας αυτου δηλοι, οτι βεβαίως στερειται της βοηθείας αλλου τινός· διότι εσωθεν η καρδία μαρτυρει διά του φόβου, οστις ερχεται εις αυτόν καί παλαίει εντός αυτου, καί φανεροι τήν στέρησιν καλου τινος, καί εκ τούτου αποδεικνύεται, οτι δέν δύναται νά ησυχάσει ανευ βοηθείας· καθότι η βασιλεία του Θεου ειναι η σώζουσα. Οταν δέ γνωρίσει τις, οτι στερειται της βοηθείας του Θεου, κάμνει πολλάς προσευχάς· καί οσον αυξάνει αυτάς, τόσον ταπεινουται η καρδία αυτου· επειδή δέν δύναταί τις, εν οσω παρακαλει καί ζητει, νά μή ταπεινωθη, καί επομένως τήν συντετριμμένην καί τεταπεινωμένην καρδίαν ο Θεός δέν θέλει περιφρονήσει. Εως οτου λοιπόν δέν ταπεινωθη η καρδία, δέν δύναται νά παύση τόν διασκορπισμόν· διότι μόνη η ταπείνωσις περιμαζεύει τήν καρδίαν.

Οταν ο ανθρωπος ταπεινωθη, παρευθύς περικυκλώνει αυτόν τό ελεος του Θεου, καί τότε η καρδία αισθάνεται τήν θείαν βοήθειαν· διότι ευρίσκει δύναμίν τινα πεποιθήσεως, ητις κινειται εις αυτήν. Οταν δέ αισθανθη ο ανθρωπος τήν θείαν βοήθειαν, οτι υπάρχει μετ΄ αυτου, καί βοηθει αυτόν, τότε η καρδία ευθύς πληρουται χαρας καί πίστεως, καί εκ τούτου εννοει ο ανθρωπος, οτι η προσευχή ειναι καταφύγιον βοηθείας, καί πηγή σωτηρίας, καί θησαυρός πεποιθήσεως, καί λιμήν, σώζων τόν ανθρωπον εκ της τρικυμίας των πειρασμων, καί φως εις τούς εν σκότει ευρισκομένους, καί στήριγμα των ασθενων, καί σκέπη εν καιρω πειρασμων, καί βοήθεια εις τήν ακμήν της ασθενείας, καί ασπίς λυτρώσεως εις τούς αοράτους πολέμους, καί βέλος κινούμενον κατά των δαιμόνων, καί εν γένει ολον τό πληθος των καλων διά της προσευχης λαμβάνει τήν εισοδον εις τόν ανθρωπον· καί εντευθεν λοιπόν μετά πίστεως εντρυφα εις τήν προσευχήν, η δέ καρδία αυτου χαίρει καί ευφραίνεται διά της πρός τόν Θεόν πεποιθήσεως, καί παντελως δέν μένει πλέον εις τήν προτέραν πύρωσιν, καί εις τήν απλην λαλιάν του στόματος. Οταν δέ ο ανθρωπος εννοήση ταυτα πάντα ουτω, τότε αποκτα τήν προσευχήν εις τήν ψυχήν αυτου ως θησαυρόν, καί από τήν πολλήν αυτου χαράν καί αγαλλίασιν μεταβάλλει τόν τρόπον της προσευχης αυτου εις ευχαριστηρίους φωνάς· καί τουτο ειναι εκεινο, οπερ ειπεν ο υιός καί λόγος του Θεου καί πατρός, ο ορίσας εις εκαστον πραγμα ιδιαίτερον σχημα, οτι η προσευχή ειναι χαρά, αναπέμπουσα εις τόν Θεόν ευχαριστία. Τουτο δέ τό ειδος της προσευχης κατορθουται διά της γνώσεως του Θεου· διότι δέν προσεύχεται πλέον ο ανθρωπος μετά κόπου καί μόχθου, οπερ συμβαίνει εις τό αλλο ειδος της προσευχης της στερημένης ταύτης της χάριτος, αλλά μετά χαρας καί θαυμασμου της καρδίας αναδίδει ακαταπαύστως τάς ευχαριστηρίους δεήσεις διά αλαλήτων φωνων, κινούμενος εκ της υπερβολικης γνώσεως του Θεου, καί εκπληττόμενος διά τό υπερβάλον της χάριτος αυτου· καί εντευθεν υψώνει αιφνης τήν φωνήν αυτου, υμνολογων καί δοξάζων τόν Θεόν, καί αναπέμπει τήν ευχαριστίαν, καί λίαν εκπληττόμενος κινει τήν εαυτου γλωσσαν.

Οστις διά της δοκιμης κατ΄ αλήθειαν, καί ουχί κατά φαντασίαν, εφθασεν εις τουτο τό μέτρον της προσευχης, αυτός γνωρίζει τό, τί λέγω, καί οτι δέν υπάρχει κανέν εναντίον· καί ο τοιουτος καλόν ειναι νά παύση πλέον από του νά ενθυμηται πάλιν τά μάταια πράγματα, καί νά παραμένη τω Θεω διά της αδιακόπου προσευχης, δειλιων καί φοβούμενος, μήπως στερηθη ποτε τήν δυνατήν βοήθειαν του Θεου.

Πάντα ταυτα τά καλά γεννωνται εις τόν ανθρωπον εκ της συναισθήσεως της ιδίας αυτου ασθενείας· διότι εκ της πολλης αυτου επιθυμίας του ν΄ αποκτήση τήν βοήθειαν του Θεου, πλησιάζει πρός αυτόν διά της επιμόνου προσευχης, καί οσον αυτός μετά πόθου πλησιάζει πρός τόν Θεόν, τοσουτον καί ο Θεός πλησιάζει εις αυτόν διά των χαρισμάτων αυτου, καί δέν αφαιρει ποτε παρ΄ αυτου τήν χάριν ενεκα της πολλης αυτου ταπεινώσεως· καθότι ως η χήρα του ευαγγελίου φωνάζει ακαταπαύστως πρός τόν κριτήν, οπως κάμη εις αυτόν τήν εκδίκησιν του αντιδίκου αυτου· αλλά καί ο πανοικτίρμων Θεός αναβάλλει ενίοτε τάς χάριτας αυτου, οπως τουτο γίνη εις αυτόν αιτία νά πλησιάση επί μαλλον διά της προσευχης εις αυτόν, καί διά την χρείαν αυτου παραμείνη εις τόν αναβρύοντα τάς ωφελείας Θεόν· καί τινα μέ των αιτημάτων αυτου δίδει εις αυτόν αμέσως, εκεινα λέγω, εκτός των οποίων δέν δύναται νά σωθη· τινων δέ αναβάλλει τήν δύσιν· καί εις τινα μεν πράγματα απομακρύνει απ΄ αυτου, καί αποδιώκει τό καυσωδες του εχθρου, εις τινα δέ παραχωρει νά πειράζηται, οπως η πείραξις εκείνη γίνη εις αυτόν αιτία νά πλησιάζη εις τόν Θεόν, ως προειπον, καί παιδευόμενος δοκιμασθη εις τούς πειρασμούς· καί αυτός ειναι ο λόγος της θείας γραφης, τόν οποιον λέγει, οτι ο Θεός αφηκεν εθνη πολλά, καί δέν παρέδωκεν αυτά εις τάς χειρας Ιησου του Ναυη, ινα παιδεύση δι΄ αυτων τούς υιούς Ισραήλ, καί ινα αι φυλαί των Εβραίων διδαχθωσι καί μάθωσι τόν πόλεμον. Εάν δέ ο δίκαιος δέν συναισθανθη τήν εαυτου ασθένειαν, τά πράγματα αυτου κεινται επί της ακμης του ξυραφίου, καί κατά πασαν στιγμήν ευρίσκεται εις μέγαν κίνδυνον, μή ων μακράν της πτώσεως, μήτε εκ του φθοροποιου λέοντος της υπερηφανείας φαίνεται απηλλαγμένος. Καί πάλιν, οστις δέν γνωρίζει τήν ιδίαν αυτου ασθένειαν στερειται της ταπεινώσεως· ο δέ στερημένος της ταπεινώσεως, υπάρχει στερημένος καί της τελειότητος· ο δέ στερημένος της τελειότητος, πάντοτε ειναι περίφοβος· διότι η πόλις αυτου δέν ειναι τεθελιωμένη επί τούς σιδηρούς στύλους, καί επί τάς σιδηράς φλοιάς της ταπεινώσεως. Ταπείνωσιν δέ δέν δύναταί τις ν΄ αποκτήση αλλως, παρά μόνον διά των μέσων εκείνων, διά των οποίων συνήθως συντρίβεται η καρδία, καί περιφρονουνται οι λογισμοί της υπερηφανείας.

Διά τουτο πολλάκις ο εχθρός ημων διάβολος ευρίσκει εις τόν ανθρωπον μικράν τινα αιτίαν, δι΄ ης εκκλίνει αυτόν εις τό εαυτου θέλημα· καθότι ανευ ταπεινώσεως δέν δύναται ο ανθρωπος νά φθάση εις τό εργον της τελειότητος, ουτε τίθεται εις τό γραμμάτιον των εργων αυτου η σφραγίς του αγίου Πνεύματος· μαλλον δέ μέχρι της παρούσης πνευματικης αυτου καταστάσεως υπάρχει δουλος, καί δέν απηλλάγη εισέτι εκ του φόβου· διότι δέν ορθοποδει τό εργον της διαγωγης αυτου ανευ ταπεινώσεως, ουδέ παιδεύεται αλλως παρά διά των πειρασμων· επειδή ανευ παιδείας δέν αποκτα τήν ταπείνωσιν.

Διά τουτο ο Θεός συγχωρει εις τούς αγίους αιτίας ταπεινώσεως καί συντριμμου καρδίας, γινομένου δι΄ εμπόνου προσευχης, ινα οσοι, αγαπωσιν αυτόν, πλησιάσωσι πρός αυτόν διά της ταπεινώσεως· καί πολλάκις μέν φοβίζει αυτούς διά των σωματικων παθων καί της πτώσεως των αισχρων καί μιαρων ενθυμήσεων, πολλάκις δέ καί δι΄ ανθρωπίνων ονειδισμων καί υβρεων, ενίοτε δέ διά σωματικων ασθενειων καί αρρωστημάτων, καί αλλοτε διά της ενδείας των αναγκαίων χρειων του σώματος· καί ποτέ μέν διά κόπων καί μόχθων μεγάλου φόβου καί εγκαταλείψεως καί του φανερου πολέμου του διαβόλου, ποτέ δε διά διαφόρων φοβερων πραγμάτων. Ταυτα δέ πάντα συμβαίνουσιν εις αυτούς, ινα εχωσιν αιτίας ταπεινώσεως, καί μή εμπέσωσιν εις αμέλειαν, η συμβαίνουσιν χάριν των πραγμάτων εκείνων, εις τά οποια ησθένησε ψυχικως ο αγωνιστής, η καί διά τόν φόβον των μελλόντων κακων· ωστε εξ ανάγκης ειναι επωφελεις οι πειρασμοί εις τούς ανθρώπους. Λέγω δέ τουτο, οχι οτι πρέπει ο ανθρωπος νά χαυνωθη θεληματικως εκ των αισχρων λογισμων, ινα διά της ενθυμήσεως αυτων δοθη εις αυτόν πρόφασις ταπεινώσεως, ουτε νά ζητη νά εμβη εκουσίως εις πειρασμούς· αλλά πρέπει, ενω εργάζηται τό καλόν, νά ηναι εις πασαν περίστασιν προσεκτικός, καί νά φυλάττη τήν εαυτου ψυχήν, καί νά συλλογίζηται, οτι υπάρχει κτιστός, καί διά τουτο ευμετάβλητος· καθότι εκαστος κτιστός ανθρωπος εχει χρείαν της δυνάμεως του Θεου πρός βοήθειαν αυτου, καί πας οστις εχει χρείαν της βοηθείας αλλου, δηλον, οτι εχει φυσικήν ασθένειαν· καί πας οστις γνωρίζει τήν εαυτου ασθένειαν, εξ ανάγκης χρειάζεται νά ταπεινωθη, οπως λάβη τήν βοήθειαν του Θεου. Εάν δέ εξ αρχης εγνώριζε καί εβλεπε τήν εαυτου ασθένειαν ο ανθρωπος, δέν ηθελε αμελήσει ποτέ, καί εάν δέν ηεμέλει, δέν ηθελεν αποκοιμηθη αμέριμνος, καί εάν δέν εκοιματο, δέν ηθελε παραδοθη εις τάς χειρας των εχθρων, οιτινες θλίβουσιν ηδη αυτόν, ινα εξυπνισθη.

Πρέπει λοιπόν εις τόν οδεύοντα τήν οδόν της αρετης, νά ευχαριστη εις πάσας τάς επερχομένας αυτω θλίψεις τόν Θεόν· καί νά μέμφηται καί κατηγορη εαυτόν, καί νά γνωρίζη, οτι διά τήν αμέλειαν αυτου παρεχωρήθη υπό του προνοητου αυτου Θεου, ινα εξυπνίση τόν νουν αυτου, η καί διότι υπερηφανεύθη, καί ας μή ταραχθη διά τουτο, μήτε ν΄ αφήση τό στάδιον του αγωνος, αλλ΄ ας μέμφηται εαυτόν, ινα μή γίνη εις αυτόν διπλουν τό κακόν· διότι ο Θεός, ο πλήρης πάσης δικαιοσύνης, δέν ειναι αδικος, μή γένοιτο· εις τόν οποιον πρέπει η δόξα εις τούς αιωνας. Αμήν.